MONITOR POLSKI DZIENNIK URZĘDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Załącznik do nru 24, poz. 184 z dnia 18 czerwca 1990 r.

  184 Załącznik nr 1 do zarządzenia Ministrów Transportu iGospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych z dnia6 czerwca 1990 r. (poz. 184).    

INSTRUKCJA

oznakowania robót prowadzonych w pasie drogowym

---

UWAGA: niniejszy akt prawny jest nieaktualny. Jednakże przedstawione w nim typowe przykłady oznakowań  są pomocnymi materiałami przy oznakowaniu robót lub sporządzenia projektów na czas prowadzenia robót w pasie drogowym. Opracowując projekt należy sprawdzić zgodność podanych tu przykładów z aktualnym rozporządzeniem w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz. U. z 2003 r. nr 220, poz. 2181 z późn. zm.)

---

• SPIS TREŚCI
• 1 Przepisy ogólne 
• 1.1. Postanowienia wstępne 
• 1.2. Warunki prowadzenia robót
• 2. Urządzenia bezpieczeństwa ruchu
• 2.1. Zasady ogólne
• 2.2. Zapora drogowa 
• 2.3. Taśmy ostrzegawcze 
• 2.4. Tablica kierująca 
• 2.5. Tablice do oznaczania ograniczonej skrajni 
• 2.6. Pachołki drogowe 
• 2.7. Znaki wskazujące objazd 
• 2.8. Znaki prowadzące na drodze objazdowej 
• 2.9. Tablice kierujące pieszych 
• 2.10. Światła ostrzegawcze 
• 2.11. Oznakowanie pojazdów wykonujących szybko postępujące roboty na drodze 
• 3 Zasady prowadzenia robót 
• 4 Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w pasie drogowym 
• 4.1. Zasady ogólne 
• 4.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych bez wyłączenia powierzchni jezdni z ruchu 
• 4.2.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w chodniku 
• 4.2.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w poboczu 
• 4.2.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w pasie dzielącym jezdnię 
• 4.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych z wyłączeniem części powierzchni jezdni z ruchu 
• 4.3.1. Zasady ogólne 
• 4.3.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni 
• 4.3.2.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej 
• 4.3.2.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej wielopasowej 
• 4.3.2.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej 
• 4.3.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni 
• 4.3.3.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej 
• 4.3.3.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej wielopasowej 
• 4.3.3.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni jednokierunkowej 
• 4.3.4. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni 
• 4.3.4.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej
• 4.3.4.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej
• 4.4 Oznakowanie i zabezpieczenie tobół prowadzonych przy zamknięciu jezdni(drogi) dla ruchu
• Załącznik Typowe projekty oznakowania i zaoezpieczenia robót prowadzonych w pasie drogowym
• A Spis projektów
• B Typowe projekty  
• SPIS RYSUNKÓW
• Rys. 1. Wzór zapory drogowej 
• Rys. 2. Wzory taśm ostrzegawczych 
• Rys. 3. Wzór tablicy kierujące 
• Rys. 4. Wzory tablic do oznaczania ograniczonej skrajni 
• Rys. 5. Wzór pachołka drogowego 
• Rys. 6. Wzór znaku wskazującego objazd w związku z zamknięciom drogi 
• Rys. 7. Wzór odmiany znaku wskazującego objazd w związku z zamknięciem drogi
• a) wzór znaku 
• b) szczegółowe rozmieszczenie treści znaku 
• Rys. 8. Wzór znaku wskazującego objazd w związku z zamknięciem ulicy 
• Rys. 9. Wzory znaków wskazujących zalecane objazdy Rys. 10. Wzory znaków prowadzących na drodze objazdowej
• a) wzory znaków 
• b) szczegółowe rozmieszczenie treści znaków c) wzory pozostałych odmian znaków 
• Rys. 11. Wzory tablic kierujących pieszych 
• Rys. 12. Rozmieszczenie świateł na zaporach
• a) w przypadku zwężenia skrajni drogi 
• b) w przypadku zamknięcia drogi 
• Rys. 13. Sposób oznakowania kolumn pojazdów. wykonujących szybko postępujące roboty
• a) z przodu i z tyłu pojazdu 
• b) i c) z tyłu pojazdu 
• Rys. 14. Minimalne szerokości jezdni
• a) dla jednego pasa ruchu 
• b) dla drogi dwukierunkowej dwupasowej 
• Rys. 15. Organizacja robót związanych z poszerzeniem jezdni i utwardzeniem poboczy 
• Rys. 16. Organizacja wykonywania odnowy lub modernizacji nawierzchni za pomocą nowej warstwy z mieszanki mineralno-bitumicznej 
• Rys. 17. Zakończenie odcinka dziennego zjazdem podłużnym 
• Rys 18. Mechaniczne wykonywanie drogowych znaków poziomych Hys 19. Wykonywanie oznakowania poziomego
• a) na drodze dwukierunkowej dwupasowej 
• b) na drodze dwukierunkowej czteropasowej 
• c) na drodze dwukierunkowej sześciopasowej 
• Rys. 20 Sposób zabezpieczenia robót o głębokości wykopów powyżej 0.5 m
• a) w przypadku zwężenia skrajni drogi 
• b) w przypadku zamknięcia drogi  

1. PRZEPISY OGÓLNE

1. 1. POSTANOWIENIA WSTĘPNE

Przepisy „Instrukcja oznakowania robót prowadzonych w pasie drogowym”, zwanej dalej „instrukcją” określają zasady prowadzenia robót w pasie drogowym oraz podają sposoby ich oznakowania i zabezpieczenia.Przez pojęcie pasa drogowego należy rozumieć wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi sie w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami oraz urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu.Przepisy instrukcji dotyczą również robót prowadzonych poza pasem drogowym, jeżeli mają one wpływ na bezpieczeństwo i porządek ruchu drogowego.instrukcję stosuje się przy uwzględnieniu odpowiednich przepisów odrębnych instrukcji:- o znakach drogowych pionowych,- o znakach drogowych poziomych,- o drogowej sygnalizncji świetlnej. 

1.2. WARUNKI PROWADZENIA ROBÓT

Prowadzenie robot w pasie drogowym uwarunkowane jest opracowaniem projektu organizacji ruchu, który określa zakres ograniczenia ruchu oraz sposób oznakowania i zabezpieczenia miejsc robot. Zakres ograniczenia ruchu powinien wynikać z projektu technicznego i określony jest przez technologię i organizację prowadzonych robót. Projekt organizacji ruchu wymaga zatwierdzenia w trybie określonym przepisami o zarządzaniu ruchem na drogach publicznych, chyba, że jednostka prowadząca roboty do ich oznakowania i zabezpieczenia zastosuje jeden z typowych projektów zawartych w instrukcji. O możliwości zastosowania typowego projektu organizacji ruchu decyduje organ właściwy do zarządzania ruchem. Projekt organizacji ruchu powinien zawierać:- opis techniczny (charakterystyka drogi i warunków ruchu).- plan orientacyjny w skali 1.25000 lub zbliżonej (z zaznaczeniem drogi lub dróg będących przedmiotem projektu)- plan orientacyjny w skali 1:500 lub 1 1000 (z zaznaczeniem istniejącej i projektowanej organizacji ruchu)Prowadzenie w pasie drogowym robót nie związanych z budową, modernizacją, utrzymaniem i ochroną drogi wymaga uzyskania zezwolenia zarządu drogi.Zarząd drogi zawiadamia organ właściwy do zarządzania ruchem o terminie rozpoczęcia robot w zakresie budowy i modernizacji dróg co najmniej na 40 dni przed terminem ich rozpoczęcia. Organ zarządzający ruchem może ustalić sposób i tryb wprowadzenia organizacji ruchu przewidzianej dla planowanych robót, a ponadto sprawuje na obszarze swego działania nadzór w zakresie prawidłowości zastosowania, wykonania, funkcjonowania i utrzymania wszystkich znaków drogowych, urządzeń sygnalizacji świetlnej i urządzeń ostrzegawczo-zabezpieczających umieszczonych na drodze.Jednostki prowadzące roboty w pasie drogowym zobowiązane są do utrzymania w należytym stanie wszystkich środków technicznych użytych do oznakowania i zabezpieczenia mioisca robót oraz innych, zastosowanych w związku z wykonywanymi robotami (np. na drodze objazdowej).

2. URZĄDZENIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU

2.1. ZASADY OGÓLNE

Zabezpieczenie i oznakowanie robót prowadzonych w pasie drogowym powinno być dostosowane do występujących utrudnień na drodze, a także zapewniać bezpieczeństwo uczestnikom ruchu oraz osobom wykonującym te roboty.Oprócz znaków drogowych i urządzeń bezpieczeństwa ruchu określonych w instrukcji o znakach drogowych pionowych do oznakowania i zabezpieczenia robót stosuje się dodatkowo:— zapory drogowe, taśmy ostrzegawcze— tablice kierujące.tablice do oznaczania ograniczonej skrajni.— pachołki drogowe, znaki wskazujące objazd,— znaki prowadzące na drodze objazdowej.— tablice kierujące pieszych,— światła ostrzegawcze. Urządzenia bezpieczeństwa ruchu użyte do zabezpieczenia i oznakowania miejsca robot na drodze powinny być dobrze widoczne zarówno w dzień, jak i w nocy oraz utrzymane w należytym stanie przez okres trwania robót.Dla urządzeń bezpieczeństwa ruchu stosuje sie odpowiednio barwy białą, czerwoną, zołią i czarną lub dowolną jaskrawą dla taśmy ostrzegawczej U-52b. Jeżeli urządzenia te zawierają elementy odblaskowe powinny być one w kształcie koła lub prostokąta i widoczne w okresie od zmroku do świtu z odległości co najmniej 150 m przy oświetleniu ich światłami drogowymi. Konstrukcja stojaków użytych do urządzeń bezpieczeństwa ruchu powinna zapewniać ich stabilność.Osoby wykonujące czynności związane z robotami w pasie drogowym powinny być ubrane w odzież ostrzegawczą o barwie pomarańczowej. Zaleca się wyposażenie odzieży w elementy odblaskowe o barwie żółtej lub pomarańczowej ułatwiające spostrzeganie przez kierujących. 

2.2. ZAPORA DROGOWA

 Do wygradzania miejsca robot prowadzonych w pasie drogowym jako podstawowe urządzenie stosuje się zaporę drogową o wzorze i wymiarach pokazanych na rysunku 1.

 Można ją stosować jako wygrodzenie w poprzek i wzdłuż drogi z wyjątkiem tych przypadków, w których stosowana jest tablica kierująca U-53 Długość zapór drogowych powinna być dostosowana do występujących potrzeb, lecz nie może być krótsza niż 0.75 m (zawierająca co najmniej dwa pola czerwone i jedno białe)Zapory ustawione w poprzek drogi powinny być pokryte materiałem odblaskowym lub zawierać elementy odblaskowe o barwie zgodnej z barwą tła na którym zostały umieszczone.Zapory drogowe zabezpieczające miejsce robót należy umocować na wysokości od 0.9 m do 1.2 m mierząc od poziomu nawierzchni drogi do górnej krawędzi zapory.Jeżeli zachodzi potrzeba umieszczenia znaku drogowego na zaporze, to dolna krawędź znaku nie może znajdować się poniżej górnej krawędzi zapory. 

2.3. TAŚMY OSTRZEGAWCZE

 Taśmy ostrzegawcze o wzorach i wymiarach pokazanych na rysunku 2 mogą być stosowane zamiennie za zapory drogowe do wygradzania wykopów o głębokości do 0,5 m z wyjątkiem wygrodzeń w poprzek jezdni. Mogą byc również stosowane do wygradzania powierzchni wyłączonych czasowo z ruchu pieszego, np. przy malowaniu przejść dla pieszych, przy wygradzaniu stref zagrożonych (np. remont budynków przy chodniku). 

Do wygrodzeń wzdłuż jezdni i w chodniku mogą być używane taśmy U-52a i U-52c. a do wygrodzenia wyłącznie w chodniku taśmy U-52b. Taśmy powinny być rozwieszane na wysokości od 0,9 m do 1,2 m mierząc od poziomu nawierzchni drogi do górnej krawędzi taśmy w taki sposób, aby strzałka między punktami mocowania wynosiła nie wiecej niż 0,3 m. 

2.4. TABLICA KIERUJĄCA

 Tablica kierująca U-53 według wzoru i wymiarów pokazanych na rysunku 3 przeznaczona jest do dodatkowego ostrzeżenia kierujących o nagłej zmianie toru jazdy, np. przy zwężeniu jezdni, zamknięciu drogi.

Długość tablicy kierującej powinna być dostosowana do występujących potrzeb, lecz nie może być krótsza niż 1,2 m. Tablica kierująca powinna być pokryta materiałem odblaskowym na całej powierzchni. Tablicę umieszcza się na wysokości 0.6 m: mierząc od poziomu nawierzchni drogi do dolnej krawędzi tablicy. 

2.5. TABLICE DO OZNACZANIA OGRANICZONEJ SKRAJNI

Tablice do oznaczania ograniczonej skrajni według wzorów i wymiarów pokazanych na rysunku 4 przeznaczone są do oznaczania krawędzi:— zawężonego pasa ruchu,— zajętego lub zaniżonego (zawyżonego) pobocza, pasa awaryjnego lub dzielącego w przypadku zawężenia pasa bezpieczeństwa.

Do oznaczania ograniczonej skrajni z prawej strony jezdni należy używać tablic U-54a lub U-54c, a z lewej strony jezdni U-54b lub U-54d.Na drogach o dopuszczalnej prędkości do 90 km/h stosuje się tablice U-54a i U-54b, a na pozostałych drogach tablice U-54c i U-54d. Tablice do oznaczania ograniczonej skrajni powinny być pokryte materiałem odblaskowym lub zawierać elementy odblaskowe o barwie zgodnej z barwą tła, na którym zostały umieszczone. Tablice należy ustawiać prostopadle do osi drogi w odstępach nie większych niż 10 m w obszarze zabudowanym i 20 m poza obszarem zabudowanym. Dolna krawędź tablicy powinna znajdować się na wysokości do 0,3 m mierząc od poziomu jezdni.W przypadku ustawiania tablic łącznie z zaporami drogowymi (taśmami ostrzegawczymi), tablice te powinny znajdować się w linii wygrodzenia. Górna krawędź tablicy powinna być poniżej dolnej krawędzi zapory (taśmy).Sposób zamocowania tablic powinien uniemożliwiać ich obrót wokół osi pionowej. 

2.6. PACHOŁKI DROGOWE

Pachołki drogowe U-55 według wzoru i wymiarów pokazanych na rysunku 5 należy stosować do:— wyznaczania skosów, tzn. stopniowego zwężania jezdni,— rozdzielania kierunków ruchu pojazdów,— wyznaczania toru jazdy pojazdów,— oznaczania podłużnego uskoku (progu) przy wykonywaniu nakładek bitumicznych,— wygrodzeń wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu, z wyjątkiem powierzchni zajętych pod roboty,— zabezpieczenia świeżo malowanych lin i oznakowania poziomego wzdłuż jezdni.Dopuszcza się stosowanie pachołków drogowych do:— zabezpieczenia świeżo wykonanych remontów cząstkowych nawierzchni jezdni o powierzchni nie większej niż 0,5 m2 i szerokości do 0,5 m,— wygrodzcń wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu dla potrzeb wykonywanych nakładek bitumicznych oraz powierzchniowych utrwaleń i regeneracji nawierzchni. 

Odległości między pachołkami drogowymi nie powinny być większe niż — przy:a) wyznaczaniu skoków — 3 m,b) rozdzielaniu kierunków ruchu — 10 m,c) wyznaczaniu toru jazdy pojazdów na odcinkach prostych — 5 rn, na łukach — 3 m,d) oznaczaniu podłużnego uskoku — 10 m,e) wygrodzeniu wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruchu — 5 m, vf) zabezpieczeniu świeżo malowanych linii — 10 m,g) zabezpieczeniu świeżo wykonanych remontów cząstkowych —0,5 m:h) wygrodzeniu wzdłuż jezdni powierzchni wyłączonych z ruciu dla potrzeb wykonania nakładek, utrwaleń i regeneracji nawierzchni — 10 m.Pachołki drogowe powinny być wykonane z materiału elastycznego (tworzywo plastyczne, guma itp.) w sposób umożliwiający zamocowanie na nich świateł ostrzegawczych. Pachołki ustawione na drodze od zmierzchu do świtu powinny być wyposażone w światła ostrzegawcze lub być pokryte materiałem odblaskowym.Zaleca się stosowanie pachołków o maksymalnych wymiarach. 

2.7. ZNAKI WSKAZUJĄCE OBJAZD

Znaki wskazujące objazd stosuje się w przypadku zamknięcia drogi (ulicy) i kierowania ruchu na objazd sąsiednimi drogami (ulicami) Jeżeli zamknięcie drogi następuje między dwiema sąsiednimi miejscowościami, to przed skrzyżowaniem, od którego rozpoczyna się objazd należy stosować znak F-8 według wzoru pokazanego na rysunku 6.

Jeżeli objazd zaczyna się od skrzyżowania, za którym możliwy jest ruch pojazdów do znajdujących się tam miejscowości, to należy stosować znak F-8a według wzoru i wymiarów pokazanych na rysunku 7.

Zasady doboru nazwy miejscowości docelowej oraz rozmieszczenie treści na znaku określone zostały w instrukcji o znakach drogowych pionowych.Liczba kilometrów podana w nawiasie na obu znakach oznacza rzeczywistą długość objazdu od miejsca opuszczenia drogi do miejsca powrotu na nią.Ne obszarze zabudowanym znaki wskazujące objazd należy stosować w tych przypadkach, gdy zamknięta jest ulica o istotnym znaczeniu komunikacyjnym, a wskazanie przebiegu objazdu ułatwi orientację kierującym pojazdami. W sytuacjach takich należy stosować znak F-8b według wzoru przedstawionego na rysunku 8.

W miastach, w przypadku prowadzenia robót na ulicach lub skrzyżowaniach o dużym natężeniu ruchu w celu odciążenia podstawowych objazdów wskazane jest wyznaczanie zalecanych objazdów przebiegających dalszymi, lecz dogodniejszymi trasami omijającymi rejon prowadzonych robót. Do wskazania zalecanych objazdów można stosować znaki F-8c lub F-8d według wzorów pokazanych na rysunku 9. 

Przedstawione znaki wskazujące objazd należy traktować jako wzory, w oparciu o które można projektować inne znaki, np. wskazujące objazd do dwóch miejscowości, do dwóch ulic, dzielnicy lub obiektów użyteczności publicznej (dworzec, szpital itp.). Jeżeli na znaku wskazywane są dwa objazdy przebiegające różnymi drogami, to strzałki kierujące na objazd umieszcza się na wysokości nazw miejscowości, ulic lub obiektów, do których wskazywany jest objazd.Na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 60 km/h należy stosować większe wymiary podanych wysokości liter. 

2.8. ZNAKI PROWADZĄCE NA DRODZE OBJAZDOWEJ

Znaki prowadzące na drodze objazdowej (F-9) według wzorów pokazanych na rysunku 10 stosuje się do wskazywania przebiegu trasy objazdu. Umieszcza się je na wszystkich skrzyżowaniach, na których kierujący, poruszający się po trasie objazdowej, powinien zmienić kierunek jazdy oraz innych skrzyżowaniach, na których kierujący może mieć wątpliwości, co do przebiegu trasy objazdu. 

Położenie strzałki na znaku powinno odpowiadać kierunkowi przebiegu trasy objazdu na skrzyżowaniu. W tym celu należy stosować odpowiednio znaki F-9a, F-9b, F-9c, F-9d, F9-e. W miejscu, w którym kończy się trasa objazdu należy ustawić znak F-9f.Jeżeli na skrzyżowaniu następuje rozdzielenie trasy objazdu w kierunku dwóch różnych miejscowości, dzielnic, ulic, obiektów itp., to przed tym skrzyżowaniem można stosować odpowiednio znaki: F-9g, F-9n, F-9i.Na znakach należy umieszczać nazwę miejscowości docelowej zgodnie z zasadami określonymi dla znaku F-8. 

2.9. TABLICE KIERUJĄCE PIESZYCH

Tablice kierujące pieszych według wzorów pokazanych na rysunku 11 stosuje się w przypadkach zamknięcia dróg (ciągów) dla pieszych (chodnika, ścieżki, pobocza) i kierowania ruchu pieszego na drugą stronę drogi (ulicy) lub na inne sąsiednie ciągi dla pieszych.

Tablice U-56 a, b. c należy stosować w przypadku kierowania pieszych na drugą stronę drogi lub ulicy. Tablice U-56d należy stosować w przypadku kierowania ruchu pieszych na sąsiednie ciągi dla pieszych znajdujące się po tej samej stronie drogi. 

2.10. ŚWIATŁA OSTRZEGAWCZE

Światła ostrzegawcze stosuje się do wyznaczania granicy obszaru prowadzonych robót w pasie drogowym w warunkach niedostatecznej widoczności w celu ostrzeżenia kierujących pojazdami o występujących przeszkodach na drodze. Światła te przy normalnej przejrzystości powietrza powinny być widoczne z odległości co najmniej 250 m oraz zapalać się i gasnąć z częstotliwością 90 -30 cykli na minutę o podziale cyklu 1:1.Światła otrzegawcze o barwie żółtej (U-57a) stosuje się w przypadku zwężenia skrajni drogi, a o barwie czerwonej (U-57b) w przypadku zamknięcia drogi.Na wyg rodzeniach ustawianych w poprzek jezdni światła ostrzegawcze powinny być rozmieszczone w taki sposób, aby wyznaczały szerokość jezdni wyłączonej z ruchu. Jeżeli szerokość ta przekracza 3 ms to należy stosować światło dodatkowe w taki sposób, aby odstępy między światłami nie przekraczały 2 m. Mogą być one zamocowane zarówno na wygrodzeniach, jak i bezpośrednio nad nimi. jednak nie wyżej niż 0.1 m, od górnej krawędzi zapory (tablicy kierującej), pachołka. Sposób rozmieszczenia świateł na wygrodzeniach umieszczonych w poprzek drogi pokazano na rysunku 12.Na wygrodzeniach ustawionych wzdłuż jezdni światła ostrzegawcze powinny być umieszczone w odstępach nie większych niż:— 50 m poza obszarem zabudowanym.— 20 m w obszarze zabudowanym.Światła ostrzegawcze umieszcza się na wygrodzeniach wzdłuż jezdni, na takiej samej wysokości, jak dla wyg rodzeń w poprzek jezdni.

Jeżeli na wygrodzeniach zastosowano światła ostrzegawcze w liczbie większej niż cztery, to zaleca się stosowanie kolejnego zapalania się tych świateł w taki sposób, aby wytworzyły one wzdłuż wygrodzenia efekt fali kierunkowej.

2.11. OZNAKOWANIE POJAZDÓW WYKONUJĄCYCH SZYBKO POSTĘPUJĄCE ROBOTY NA DRODZE

 Pojazdy wykonujące czynności na drodze powinny być wyposażone w ostrzegawczy sygnał świetlny błyskowy barw/ żółtej samochodowej widoczny ze wszystkich stron pojazdu z odległości co najmniej 150 m przy dobrej przejrzystości powietrza, a wystające poza obrys pojazdu części urządzeń powinny być oznakowane pasami barwy na przemian białej i czerwonej.W przypadku utworzenia kolumny przez pojazdy wykonujące szybko postępujące roboty na drodze pierwszy i ostatni pojazd w kolumnie powinien być dodatkowo oznakowany znakiem A-14 „roboty na drodze” oraz C-9 „nakaz jazdy z prawej strony znaku”, lub C-10 „nakaz jazdy z lewej strony znaku” lub C-11 „nakaz jazdy z prawej lub lewej strony znaku”.  

 Oznakowanie pokazane na rysunku 13a stosuje się z przodu pojazdu rozpoczynającego kolumnę poruszającą się po drodze dwukierunkowej oraz z tyłu pojazdu zamykającego kolumnę w przypadku, gdy należy go wyprzedzać lub wymijać z prawej strony.Oznakowanie pokazane na rysunku 13b stosuje się z tyłu pojazdu zamykającego kolumnę, który należy wyprzedzać lub omijać z lewej strony.W przypadku, gdy kolumnę pojazdów można wyprzedzać lub omijać zarówno z prawej, jak i z lewej strony pojazdu zamykającego należy go oznakować jak pokazano na rysunku 13c.Znaki drogowe pionowe użyte do oznakowania pojazdów powinny mieć wymiary 800 mm dla znaków nakazu i 900 mm dla znaków ostrzegawczych. Jeżeli wielkość pojazdu uniemożliwia użycie znaku o podanych wymiarach dopuszcza się stosowanie znaków o wymiarach odpowiednio 600 mm i 750 mm. Dla zapewnienia dobrej widoczności znaków należy je umieszczać na białej tablicy umocowanej na pojeździe.W przypadku wykonywania szybko postępujących robót na drogach o dopuszczalnej prędkości powyżej 90 km/h za kolumną pojazdów pracujących na drodze powinien poruszać się przy krawędzi drogi w stałej odległości ok. 1000 m pojazd wyposażony ostrzegawczy sygnał świetlny błyskowy, znak ostrzegawczy A-14 oraz tabliczkę H-1 z napisem „1000 m”. Znak A-14 na pojeździe zabezpieczającym kolumnę powinien mieć wymiar 1050 mm. 

3. ZASADY PROWADZENIA ROBÓT

Zajęcie pasa drogowego pod roboty powinno wynikać z projektu technicznego i może nastąpić:a) przy budowie nowych i modernizacji istniejących dróg oraz urządzeń technicznych,b) przy konieczności utrzymania i ochrony dróg oraz urządzeń technicznych; w przypadku tym nie wymaga się projektu technicznego, o ile nie spowoduje to trwałych zmian sytuacyjno-wysokościowych.Roboty prowadzone w obszarze pasa drogowego wymagają odpowiedniego oznakowania i zabezpieczenia, a wykonywane poza obszarem pasa drogowego — o ile mają wpływ na bezpieczeństwo lub porządek ruchu.Przy prowadzeniu robót nalsży wybrać taką technologię i organizację ich wykonywania, która umożliwi bezpieczne prowadzenie ruchu pojazdów i pieszych przy ograniczonej w sposób bezwzględnie konieczny skrajni drogi. Ruch wahadłowy możra wprowadzać na odcinkach o długości co najwyżej 150 m zgodnie z zasadami podanymi w pkt 4.3.2.1.Szerokości pozostawionej dla ruchu pojazdów jezdni nie mogą być mniejsze niż pokazano na rysunku 14.Przy prowadzeniu robót w pasie drogowym należy wprowaczić organizację ruchu i zabezpieczenie miejsca robót zgodnie z zasadami podanymi w punkcie 4.Przy robotach wymagających zamknięcia drogi i skierowania ruchu na objazd należy wcześniej przeprowadzić analizę ekonomiczną możliwych do zastosowania rozwiązań. Jeżeli koszt budowy tymczasowej drogi objazdowej (Ko) jest mniejszy od kosztów społecznych (Ks). spowodowanych objazderr po istniejącej sieti drogowej i jej p’zystosowania do nowych warunków ruchu (Kp), to należy ją wybudować. Do obliczenia kosztów społecznych (Ks) należy zastosować podaną niżej zależność:K_s= N · D · L · C gdzie:N — liczba pojazdów silnikowych/dobę,D — liczba dób trwania objazdu,L — długość objazdu w (km),C — cena 10 litrów etyliny 94 x 1/100Jeżeli K_o> K_s + K_p, to należy w/korzystać jako trasę objazdową istniejącą sieć drogową.Przy wykonywaniu robót związanych z poszerzeniem jezdni i utwardzaniem poboczy, długość koryta pod poszerzenie nie może być większa niż 300 m, a całkowity front robót nie może być większy niż 1000 m. Organizację robót związanych z poszerzeniem jezdni i utwardzaniem poboczy pokazano na rysunku 15.Wykonywanie robót nawierzchniowych na drogach dwujezdniowych poza miastami nie może powodować wyłączenia jejnej jezdni na odcinku dłuższym niż 5 km.Przy wykonywaniu odnów na świeżo uwałowanych powierzchniowych utrwaleniach należy ograniczyć prędkość do 30 km/h na okres nie krótszy niż 3 doby i nie dłuższy niż wynika to z potrzeb technologicznych. Roboty te należy wykonywać co najwyżej połową szerokości jezdni odcinkami o długości nie większej niż 300 m przy utrzymaniu ruchu dwukierunkowego na zwężonym przez roboty odcinku.Odnowę i modernizację nawierzchni poprzez ułożenia nowej warstwy z mieszanki mineralno-bitumicznej należy wykonywać co najwyżej połową szerokości drogi odcinkami o takiej długości, która umożliwi wykonanie nawierzchni na pełnym przekroju jezdni w ciągu jednego dnia zgodnie z zasadami pokazanymi na rysunku 16.

W przypadku braku odpowiedniego sprzętu lub jego awarii dopuszcza się pozostawienie uskoku podłużnego na długości do 1 kn na okres nie dłuższy niż 1 doba.Po wykonaniu odcinka dziennego należy wykonać zjazdy podłużne (na krawędzi poprzecznej) o spadku 6 do 10% (rys. 17).

Dopuszcza się wykonywanie wymienionych prac całą szerokością drogi, o ile warunki lokalne pozwalają na wyznaczenie dogodnego objazdu.W przypadku konieczności pozostawienia sprzętu na drodze, miejsce jego postoju powinno być oznakowane i zabezpieczone zgodnie z zasadami przewidzianymi dla robót określonymi w pkt 4.Roboty związane z wykonywaniem drogowych znaków poziomych należy prowadzić w porze najmniejszych natężeń ruchu. Przy mechanicznym wykonywaniu poziomych znaków podłużnych na drodze o ruchu dwukierunkowym, brygada składa się z pojazdu pilotażowego wyposażonego w oznakowanie informujące o wykonywanych robotach, malowarki, pojazdu rozstawiającego pachołki oraz pojazdu zbierającego pachołki, jak pokazano na rysunku 18.

Przy wykonywaniu tych prac w porze nocnej lub na drodze o małym natężeniu ruchu dopuszcza się pozostawienie dla ruchu pojazdów jednego pasa o szerokości 2,5 m.Przy wykonywaniu robót o głębokości wykopów w jezdni powyżej 0,5 m, np. gdy droga jest zamknięta dla ruchu z powodt budowy (przebudowy) mostów lub przepustów, za zaporą zamykającą ruch należy usypać pryzmę piasku lub kruszywa o długości co najmniej 10 m ze wzniesieniem 8% w kierunku wykopu do wysokości co najmniej 0,5 m, jak pokazano przykładowo na rysunku 20. 

4. OZNAKOWANIE I ZABEZPIECZENIE ROBÓT PROWADZONYCH W PASIE DROGOWYM

4.1. ZASADY OGÓLNE

Wykonywane w obszarze pasa drogowego roboty związane zarówno z samą drogą, jak również z urządzeniami i obiektami znajdującymi się na niej lub obok niej powodują niejednokrotnie istotne utrudnienia i zagrożenia dla ruchu. Prawidłowe oraz staranne oznakowanie i zabezpieczenie tych robót ma więc zasadniczy wpływ na bezpieczne i sprawne prowadzenie ruchu. Stosowane w czasie robót rozwiązania mają charakter tymczasowy i sprowadzają się do właściwego oznakowania i zabezpieczenia miejsca robót oraz wprowadzenia ewentualnych zmian w istniejącej organizacji ruchu i wyznaczenia objazdów.Niniejszy rozdział określa zasady oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych w pasie drogowym, a możliwe do zastosowania typowe projekty organizacji ruchu zostały przedstawione w załączniku do instrukcji. Używane do oznakowania i zabezpieczenia robót znaki i urządzenia bezpieczeństwa ruchu powinny być dobrze widoczne zarówno w dzień, jak i w nocy, a ich stosowanie i umieszczenie na drodze powinno być zgodne z zasadami określonymi w instrukcji o znakach drogowych pionowych oraz rozdziale 2 instrukcji.Wymiary znaków używanych w związku z robotami wykonywanymi w pasie drogowym nie mogą być mniejsze niż wymiary innych znaków drogowych tej samej kategorii stosowanych na danej drodze. Nie dotyczy to znaków umieszczanych na pojazdach i stosowanych zgodnie z zasadami określonymi w pkt 2.11 instrukcji. Na drogach krajowych o numeracji jednocyfrowej należy stosować znaki wielkie o wymiarach określonych w instrukcji o znakach drogowych pionowych.Do oznakowania robót należy stosować wyłącznie znaki drogowe pionowe odblaskowe. Nie dotyczy to znaków z grupy F-8.Znaki i urządzenia bezpieczeństwa ruchu umieszczone w związku z robotami powinny być usuwane w miarę ich postępu.

4.2. OZNAKOWANIE I ZABEZPIECZENIE ROBÓT PROWADZONYCH BEZ WYŁĄCZENIA POWIERZCHNI JEZDNI Z RUCHU

4.2.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w chodniku

Roboty prowadzone w chodniku powodują z reguły tylko ograniczenie ruchu pieszego. W zależności od rodzaju robót oraz ich rozmiaru, zakres ograniczenia ruchu może być różny. Ze względu na bezpieczeństwo pieszych należy dążyć do wykonywania robót w sposób umożliwiający utrzymanie ruchu pieszego na części chodnika o szerokości nie mniejszej niż 1,5 m. Miejsca prowadzonych robót w chodniku należy wygrodzić:— przy głębokości wykopu do 0,5 m taśmą ostrzegawczą lub zaporami drogowymi,— przy głębokości wykopu od 0,5 m do 1 m zaporami drogowymi,— przy głębokości wykopu powyżej 1 m zaporami drogowymi w dwóch rzędach umieszczonych jeden nad drugim; jeden rząd na wysokości 1,2 m, drugi na wysokości 0,6 m mierząc od poziomu chodnika do górnej krawędzi zapory,— przy bardzo głębokich wykopach ogrodzeniem szczelnym (płot, parkan).Dopuszcza się stosowanie zamiennie za zapory drogowe i taśmy ostrzegawcze ogrodzenia szczelnego dla wszystkich robót wykonywanych w chodnikach, pod warunkiem, że nie spowoduje to ograniczenia widoczności na skrzyżowaniu oraz istniejących znaków i sygnalizatorów.W przypadku wykopu w poprzek chodnika należy nad wykopem ułożyć kładkę z poręczami. Kładka powinna być ułożona w poziomie chodnika lub posiadać pochylnie o spadku nie większym niż 10%. Szerokość kładki nie może być mniejsza niż 1 m. Kładki nad wykopem należy również układać w celu zapewnienia dojścia do obiektów zlokalizowanych na chodniku bądź w jego sąsiedztwie, takich jak: budynki, kioski, budki telefoniczne, przystanki komunikacji publicznej itp.Prowadzenie robót w chodnikach, na których dopuszczony jest postój pojazdów wymagać może wprowadzenia zakazu zatrzymywania lub postoju pojazdów na chodniku. Znaki B-36 ,,zakaz zatrzymywania się” lub B-35 „zakaz postoju” należy w takich przypadkach ustawić z wyprzedzeniem co najmniej 5 dni przed rozpoczęciem robót. Pod znakiem zakazunależy umieścić tabliczkę z napisem: „od dnia dotyczy także chodnika”. Data podana natabliczce powinna być dniem rozpoczęcia robót. Zabezpieczenie i oznakowanie takich robót może być wykonane według projektu 1.Jeżeli prowadzone roboty wymagają całkowitego zamknięcia chodnika, to pieszych w zależności od warunków lokalnych należy skierować:— na prowizoryczny chodnik zastępczy ułożony obok miejsca robót,— na chodnik sąsiedni (po tej samej stronie ulicy),— na chodnik po przeciwnej stronie ulicy.W przypadku ułożenia obok miejsca robót prowizorycznego chodnika zastępczego nie wymaga się stosowania oznakowania dla pieszych poza wygrodzeniem miejsc robót (projekt 2).Kierując pieszych na chodnik sąsiedni w miejscach zamknięcia chodnika należy umieścić znaki B-41 „zakaz ruchu pieszego” oraz tablice U-56 z napisem ..Przejście chodnikiem sąsiednim” (projekt 3).Jeżeli pieszych kierujemy na chodnik po drugiej stronie ulicy, to w miejscach zamknięcia chodnika należy umieścić znaki B-41 oraz tablice U-56 z napisem ;,Przejście drugą stroną ulicy”.Ze względu na bezpieczeństwo pieszych wskazane jest, aby przeprowadzić ich na drugą stronę ulicy po istniejących lub czasowo wyznaczonych przejściach dla pieszych (projekt 4). Przejścia dla pieszych w rejonie zamknięć chodnika należy wyznaczyć tylko w przypadku, gdy istniejące przejście dla pieszych znajduje się w odległości większej niż 100 m od miejsca zamknięcia chodnika. Czasowo wyznaczone przejście dla pieszych należy oznakować zgodnie z zasadami określonymi w instrukcji o znakach drogowych pionowych.Jeżeli istniejące przejście, po którym kierujemy pieszych na drugą stronę ulicy jest oddalone od miejsca zamknięcia chodnika, to tablice U-56 należy umieść ć przy tym przejściu, a w rejonie zamknięcia chodnika tablice U-56 z napisem „do przejścia dla pieszych” i strzałką wskazującą kierunek, w którym znajduje się przejście.Na ulicach o niewielkim natężeniu ruchu pieszych i pojazdów przeprowadzenie pieszych na drugą stronę ulicy może odbywać się w miejscach zamknięcia chodnika bez wyznaczania przejść dla pieszych pod warunkiem ostrzeżenia kierowców o pieszych przez umieszczenie znaków A-30 „inne niebezpieczeństwo” z tabliczką z napisem „Piesi” (projekt 5).Jeżeli zamknięcie chodnika na takich drogach występuje na odcinku krótszym niż 50 m, to nie należy kierować pieszych na drugą stronę ulicy; piesi mogą wówczas korzystać z jezdni.W sytuacji, gdy ze względu na bezpieczeństwo pieszych i płynność ruchu pojazdów przeprowadzenie pieszych na drugą stronę ulicy jest niekorzystne dopuszcza się (o ile pozwala na to szerokość jezdni) wygrodzenie zaporami drogowymi części jezdni (wzdłuż zamkniętego chodnika) dla potrzeb pieszych. Warunkiem zastosowania takiego rozwiązania jest pozostawienie dla dwukierunkowego ruchu pojazdów jezdni o szerokości co najmniej 6 m. Powstałe w wyniku wygrodzenia części jezdni zwężenie, należy oznakować znakami A-12b „prawostronne zwężenie jezdni” i A-12c „lewostronne zwężenie jezdni” oraz zabezpieczyć tablicą kierującą U-53 i światłami ostrzegawczymi  U-57a według zasad określonych w pkt 2.4 i 2.10 (projekt 6). 

4.2.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w poboczu

Roboty prowadzone w poboczu bez względu na ich rodzaj i rozmiar należy oznakować jedynie znakiem ostrzegawczym A-14 „roboty na drodze”.Zabezpieczenia robót w poboczu należy dokonać przez wygrodzenie miejsca robót zaporami drogowymi (projekt 7).Przy głębokości wykopu do 0.5 m wygrodzenia miejsca robót wzdłuż jezdni można dokonać taśmami ostrzegawczymi U-52a lub U-52c.Przy wykonywaniu drobnych napraw na poboczu zabezpieczenie miejsca robót może ograniczać się jedynie do zapory drogowej umieszczonej bezpośrednio przed miejscem robót.Wygrodzenie robót umieszczane w poboczu bez zachowania wymaganej dla danej drogi skrajni pasa bezpieczeństwa należy w warunkach niedostatecznej widoczności oświetlić światłami ostrzegawczymi U-57a według zasad określonych w punkcie 2.10. Poza obszarem zabudowanym oraz na drogach bez oświetlenia ulicznego w obszarze zabudowanym od zmroku do świtu dopuszcza się zastąpienie świateł ostrzegawczych tablicami przeznaczonymi do oznaczania ograniczonej skrajni umieszczonymi według zasad określonych w pkt 2.5 (projekt 8).Jeżeli wskutek prowadzenia robót na poboczu lub obok stan pobocza może stanowić niebezpieczeństwo dla pojazdów wjeżdżających na nie (np. miękkie pobocze) należy dodatkowo umieścić znak A-30 „inne niebezpieczeństwo” z tabliczką H-7 „niewłaściwe pobocze”.Na drogach o dużym ruchu pieszych przy robotach powodujących całkowite zajęcie pobocza zaleca się stosowanie zasad organizacji ruchu pieszego jak w pkt 4.2.1. 

4.2.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w pasie dzielącym

Zasady oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych w pasie dzielącym jezdnię są analogiczne, jak przy robotach w poboczu (pkt 4.2.2) z tym, że znak A-14 „roboty na drodze” należy umieszczać po obu stronach jezdni dla obu kierunków (projekt 9). 

4.3. OZNAKOWANIE I ZABEZPIECZENIE ROBÓT PROWADZONYCH PRZY WYŁĄCZENIU CZĘŚCI POWIERZCHNI JEZDNI Z RUCHU

4.3.1. Zasady ogólne

Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych z wyłączeniem część i powierzchni jezdni z ruchu należy dostosować do rozmiaru i miejsca ich wykonywania oraz rodzaju drogi. Miejsce robót niezależnie od rodzaju drogi powinno być odgrodzone od ruchu zaporami drogowymi, ustawionymi możliwie blisko terenu robót, tak aby odcinek jezdni wyłączonej z ruchu był jak najkrótszy, a jej zwężenie jak najmniejsze. Do wygrodzenia wzdłuż jezdni oprócz zapór drogowych mogą być używane w zależności od rodzaju robót również taśmy ostrzegawcze i pachołki drogowe. Warunki stosowania wyżej wymienionych urządzeń określone zostały w pkt 2.2, 2.3 i 2.6.Jako dodatkowe wygrodzenie zarówno wzdłuż, jak i w poprzek jezdni może być stosowane ogrodzenie szczelne (płot, parkan). Użycie takiego wygrodzenia z zachowaniem warunków określonych w pkt 4.2.1 nie zwalnia jednak od obowiązku stosowania zapór drogowych i tablic kierujących.Niezależnie od zapór drogowych umieszczonych w poprzek jezdni należy stosować od strony najazdu na zwężony przez roboty fragment jezdni tablice kierujące U-53.W celu łagodnego sprowadzenia pojazdów z zajętego pod roboty pasa ruchu na drogach jednokierunkowych i dwukierunkowych o kilku pasach ruchu w jednym kierunku należy wykonać skosy l z pachołków drogowych ustawionych w odległości co 3 m.W warunkach niedostatecznej widoczności na wygrodzeniach w jezdni należy umieścić światła ostrzegawcze U-57a według zasad określonych w pkt 2.10. W przypadku użycia do wygrodzenia miejsca robót urządzeń bezpieczeństwa ruchu (zapór drogowych, tablic kierujących, tablic do oznaczania ograniczonej skrajni) pokrytych materiałami odblaskowymi można poza obszarem zabudowanym w porze od zmroku do świtu w warunkach dobrej przejrzystości powietrza nie stosować świateł ostrzegawczych.Oznakowanie robót prowadzonych przy wyłączeniu części powierzchni jezdni z ruchu powinno przede wszystkim ostrzegać kierujących o robotach i związanych z nimi utrudnieniach w ruchu. Dlatego też w pierwszej kolejności należy umieszczać znaki ostrzegawcze A-14 „roboty na drodze” oraz w zależności od występującego rodzaju zwężenia odpowiednio A-12a „zwężenie jezdni — dwustronne”, A-12b ..zwężenie jezdni — prawostronne” lub A-1 2c „zwężenie jezdni — lewostronne”. Znaki ostrzegawcze o robotach i rodzaju zwężenia powinny być umieszczane na wspólnym słupku, chyba że ze względu na organizację i bezpieczeństwo ruchu miejsce, w którym rozpoczyna się zwężenie jezdni odsunięte zostało od miejsca robót.Jeżeli na jezdni, która posiada trzy pasy ruchu w jednym kierunku roboty prowadzone są przy wyłączeniu środkowego pasa ruchu, to w celu ostrzeżenia kierujących o występującym zagrożeniu należy umieścić znak A-14, a pod nim znak F-10g informujący o zamknięciu tego pasa.W przypadku, kiedy prowadzone roboty powodują konieczność przeprowadzenia ruchu choćby częściowo poza jezdnią (np. po utwardzonym poboczu lub prowizorycznym poszerzeniu jezdni) należy dodatkowo umieścić znak A-30 „inne niebezpieczeństwo” z odpowiednią tabliczką z grupy H-6 wskazującą zmianę przebiegu toru jazdy. Oznakowanie takie należy również stosować w sytuacji, gdy na drogach dwukierunkowych wielopasowych ruch kierujemy na część jezdni przeznaczonej dla ruchu w przeciwnym kierunku.Jeżeli roboty w jezdni lub jej części wykonywane 3ą pod pomostem typu ciężkiego, to dla kierunku, w którym ruch odbywa się po pomoście należy umieścić znak A-30 z tabliczką z napisem pomost”.Powstały w wyniku układania nowej warstwy nawierzchni bitumicznej próg podłużny oprócz zabezpieczenia pachołkami drogowymi rozstawionymi w odległościach co 10 m, należy oznakować znakiem A-30 z tabliczką H-21 oznaczającą podłużny uskok nawierzchni.Znaki ostrzegawcze należy umieszczać w miarę możliwości jak najdalej od miejsca, o którym ostrzegają, przy czym na drogach o dopuszczalnej prędkości do 60 km/h odległość ta nie może być mniejsza niż 30 m.Oprócz wymienionych znaków ostrzegawczych dc oznakowania robót prowadzonych przy wyłączeniu części powierzchni jezdni z ruchu stosuje się również znaki B-33 „ograniczenie prędkości”. Użycie takich znaków, jak również wartość ograniczenia prędkości uzależnione są od występującego zwężenia jezdni, rodzaju drogi oraz wielkości ruchu na tej drodze. Odległość umieszczenia znaku B-33 od miejsca zwężenia powinna być równa (w metrach) wartości prędkości podanej na znaku.Jeżeli różnica między dopuszczalną prędkością na danej drodze a prędkością, do której ruch ma być ograniczony jest większa niż 30 km/h, to należy stosować stopniowe ograniczenie prędkości przez ustawienie znaku B-33 z prędkością pośrednią. Zasadę stopniowego ograniczania prędkości określa instrukcja o znakach drogowych pionowych.Ograniczenie prędkości powinno obowiązywać jedynie na niezbędnie koniecznym odcinku drogi, dlatego bezpośrednio za miejscem robót należy odwołać wprowadzone ograniczenie prędkości zgodnie z zasadami określonymi w instrukcji o znakach drogowych pionowych.Na drogach dwukierunkowych dwupasowych o natężeniu ruchu powyżej 200 poj./h w jednym kierunku, w przypadku prowadzenia ruchu wahadłowego w rejonie robót należy wprowadzić zakaz wyprzedzania umieszczając łącznie ze znakiem B-33 znak B-25 „zakaz wyprzedzania”. Odwołanie zakazu wyprzedzania powinno nastąpić w miejscu odwołania ograniczenia prędkości znakiem B-42 „koniec zakazów” lub B-27 „koniec zakazu wyprzedzania'” w przypadku, kiedy ograniczenie prędkości odwoływane jest znakiem B-33.Jeżeli w miejscu planowanych robót parkują pojazdy, które utrudniałyby prowadzenie ruchu w czasie wykonywania robót należy wprowadzić zakaz zatrzymywania na niezbędnym odcinku drogi. Znaki B-36 „zakaz zatrzymywania się” powinny być umieszczane według zasad określonych w pkt 4.2.1.Jeżeli miejsce robót jest usytuowane na środku jezdni i możliwy jest przejazd z obu stron, to na wygrodzeniu od strony najazdu (nad tablicą kierującą) należy umieścić w zależności od sytuacji jeden ze znaków:    — C-9 „nakaz jazdy z prawej strony znaku”,— G-10 „nakaz jazdy z lewej strony znaku”,— C-11 „nakaz jazdy z prawej lub lewej strony znaku”.Na jezdniach jednokierunkowych wszystkie wymienione wyżej znaki z wyjątkiem B-27, B-34, B-42, C-9, C-10: C-11 należy umieszczać po obu stronach jezdni.Przedstawione w załączniku do instrukcji projekty oznakowania i zabezpieczenia tej grupy robót mogą być stosowane zarówno dla robót punktowych, jak i liniowych. 

4.3.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni

4.3.2.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej

Prowadząc roboty na drodze dwukierunkowej dwupasowej w zależności od szerokości jezdni pozostawionej dla ruchu można na zwężonym odcinku jezdni dopuścić:— ruch dwu kierunkowy z możliwością wymijania się, gdy jej szerokość wynosi co najmniej 6 m,— ruch wahadłowy, gdy jej szerokość jest mniejsza od 6 m, lecz większa od 2,75 m.Ruch wahadłowy może być prowadzony tylko w tych przypadkach, gdy zwężony odcinek drogi umożliwi przeprowadzenie istniejącego na danej drodze ruchu. Dopuszczalne długości zwężonych odcinków dla danych natężeń ruchu podane zostały w tabeli.

długość  zwężonego odcinka	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100	110	120	130	140	150
przepustowość poj./h w odu kierunkach	805	720	657	607	562	526	493	465	439	416	395	376	359	344	329

Zwężony odcinek drogi nie może być jednak dłuższy niż 150 m.Jeżeli ze względów techniczno-technologicznych roboty muszą być wykonywane na dłuższym niż wynika to z tabeli odcinku drogi: to należy je prowadzić z przerwami pozostawiając między odcinkami zwężonymi odcinek drogi (o pełnym przekroju) o dostatecznej długości dla akumulacji pojazdów.Gdy odcinek drogi między miejscami robót jest dłuższy od 300 m poza obszarem zabudowanym lub 100 m w obszarze zabudowanym, wówczas dla każdego miejsca robót wykonać należy pełne oznakowanie przewidziane dla występującego ograniczenia w ruchu. Nie dotyczy to znaków ostrzegawczych, o ile umieszczono pod nimi na początku robót tabliczkę H-2 z napisem określającym całkowitą długość prowadzonych robót.Dodatkowym warunkiem wprowadzenia ruchu wahadłowego jest wzajemna widoczność kierowców znajdujących się na przeciwległych końcach zwężonego odcinka. W przypadku braku wzajemnej widoczności ruch wahadłowy może być wprowadzony jedynie przy zapewnieniu kierowania ruchem za pomocą sygnalizacji świetlnej lub przez osoby uprawnione.Jeżeli warunki drogowe, tj. znaczne pochylenie podłużne drogi, duże natężenie ruchu pojazdów lub ruchu ciężarowego w jednym kierunku zmuszają do wprowadzenia pierwszeństwa przejazdu na zwężonym odcinku jezdni, odmiennego niż wynika to z ogólnych przepisów ruchu drogowego, należy wprowadzić oznakowanie znakami B-31 „pierwszeństwo dla nadjeżdżającego z przeciwka” i D~5 „pierwszeństwo na zwężonym odcinku drogi”.W przypadku, gdy ze względu na występujące duże natężenie ruchu pojazdów, prowadzenie ruchu wahadłowego na zwężonym fragmencie jezdni jest niemożliwe, należy wykonać w rejonie robót poszerzenie jezdni tak, aby umożliwić równoczesny przejazd pojazdów w obu kierunkach. Jeżeli droga, na której prowadzone są roboty posiada utwardzone pobocze, to może być ono wykorzystane do prowadzenia ruchu w rejonie robót. W sytuacji, gdy droga nic posiada utwardzonego pobocza, a wykonanie poszerzenia jezdni jest niemożliwe lub ekonomicznie nieuzasadnione, to należy jeden z kierunków ruchu skierować na trasę objazdową według zasad określonych w pkt 4.4.Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1. z uwzględnieniem niżej podanych warunków stosowania ograniczenia prędkości.Na drogach dwukierunkowych dwupasowych o małym ruchu (poniżej 200 poj./h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości do 60 km/h bez względu na występujące zwężenie oraz dopuszczalnej prędkości powyżej 60 km/h, jeżeli prowadzone roboty pozwalają na utrzymanie ruchu na jezdni o szerokości do najmniej 6 m nie należy ograniczać prędkości (projekt 10). Nie należy również ograniczać prędkości na drogach o dużym ruchu (powyżej 200 poj./h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości do 60 km/h jeżeli pozostawiona dla ruchu część jezdni ma szerokość co najmniej 6 m.Prędkość należy ograniczyć do 60 km/h w następujących przypadkach:— na drogach o małym ruchu i dopuszczalnej prędkości powyżej 60 km/h, jeżeli szerokość pozostawionej dla ruchu jezdni jest mniejsza niż 6 m (projekt 11),— na drogach o dużym ruchu i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h, jeżeli pozostawiona dla ruchu jezdnia ma szerokość co najmniej 6 m (projekt 13).Do 50 km/h prędkość ograniczamy na drogach o dużym ruchu i dopuszczalnej prędkości równej 70 k m/h, jeżeli pozostawiona dla ruchu jezdnia ma szerokość co naj m niej 6 m (projekt 12). Prędkość należy ograniczyć do 40 km/h w następujących przypadkach:— na drogach o dużym ruchu bez względu na obowiązującą na nich prędkość, jeżeli szerokość pozostawionej dla ruchu jezdni jest mniejsza od 6 m (projekt 14, 15, 16),— na drogach o dużym i małym ruchu bez względu na obowiązującą na nich prędkość, jeżeli ruch w rejonie robót prowadzony jest częściowo po poszerzeniu jezdni lub utwardzonympoboczu (projekt 17, 18 i 19). 

4.3.2.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej wielopasowej

Roboty prowadzone przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej wielopasowej w zależności od ich rozmiaru mogą powodować ograniczenie w ruchu dla jednego lub obu kierunków.Jeżeli roboty powodują zajęcie nie więcej niż jednego pasa ruchu, to oznakowanie związane z robotami należy umieścić tylko dla kierunku, na którym występuje zwężenie.W przypadku zajęcia dwóch pasów i kierowania ruchu na część jezdni przeznaczoną dla kierunku przeciwnego należy wprowadzić oznakowanie dla obu kierunków.Oznakowanie i zabezpieczenie robót powodujących jednostronne zajęcie części jezdni dwukierunkowych wielopasowych należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1. oraz następujących warunków ograniczania prędkości.Na drogach dwukierunkowych cztero- i sześciopasowych o dopuszczalnej prędkości do 60 km/h przy zwężeniu jezdni nie więcej niż o jeden pas ruchu nie należy wprowadzać ograniczenia prędkości (projekt 20).Prędkość należy ograniczyć do 60 km/h w przypadku zajęcia nie więcej niz jednego pasa ruchu na drogach dwukierunkowych cztero- i sześciopasowych o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h (projekt 22), a do 50 km/h przy dopuszczalnej prędkości równej 70 km/h (projekt 21).Przy zwężeniu o dwa pasy ruchu jezdni dwukierunkowej cztero- i sześciopasowej, prędkość należy ograniczyć do 40 km/h (projekt 23, 24, 25 i 26).Na drogach dwukierunkowych trój- i pięciopasowych prędkość należy ograniczać wg powyższych zasad w zależności od ilości pasów pozostawionych dla ruchu na kierunku, na którym występuje zwężenie.Jeżeli wprowadzone zwężenie jezdni dwukierunkowej wielopasowej, ze względu na występujące natężenie ruchu uniemożliwia utrzymanie ruchu w obu kierunkach, to jeden z kierunków ruchu należy skierować na objazd według zasad określonych w pkt. 4.4.Przedstawione w załączniku do instrukcji projekty 20, 21 i 22 oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zwężeniu jezdni drogi dwukierunkowej cztero- pasowej o jeden pas ruchu mogą być stosowane również dla analogicznych przypadków na drogach dwukierunkowych sześciopasowych. 

4.3.2.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej

 Roboty prowadzone przy jednostronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej powodują prawostronne lub lewostronne zwężenie jezdni. W zależności od przekroju jezdni, rozmiaru robót oraz występującego natężenia pojazdów, ruch może być .utrzymany na nie zajętej przez roboty części jezdni lub prowadzony częściowo po wykonanym w rejonie robót poszerzeniu jezdni albo utwardzonym poboczu.Jeżeli warunki terenowe uniemożliwiają wykonanie poszerzenia jezdni bądź koszty jego budowy są większe od kosztów wynikających z objazdu, to część ruchu (np. ciężarowy lub indywidualny) można skierować na zalecany objazd innymi ulicami według zasad określonych w pkt 4.4. Przy podejmowaniu decyzji o utrzymaniu ruchu na nie zajętej przez roboty części jezdni należy wziąć pod uwagę występujące natężenie ruchu, które nie powinno być większe niż 2000 poj./h na jednym pasie ruchu.Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1 oraz następujących warunkach ograniczenia prędkości.Na jezdniach jednokierunkowych dwu- i trójpasowych o dopuszczalnej prędkości do 60 km/h przy zwężeniu nie więcej niż o 1 pas ruchu nie należy ograniczać prędkości (projekt 27 i 31).Prędkość należy ograniczyć do 60 km/h przy zwężeniu nie więcej niż o 1 pas ruchu jezdni jednokierunkowej dwu- i trójpasowych o dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h (projekt 29 i 33), a do 50 km/h przy dopuszczalnej prędkości równej 70 km/h (projekt 28 i 32).Prędkość należy ograniczyć do 40 km/h, jeżeli na jezdniach jednokierunkowych dwu- i trójpasowych roboty powodują zajęcie więcej niż 1 pasa ruchu, a ruch utrzymany jest na pozostałej części jezdni (projekt 30 i 34) lub prowadzony jest przez wykonane poszerzenie jezdni (projekt 35) albo istniejące utwardzone pobocze (projekt 36).Przedstawione w projektach 35 i 36 rozwiązania mogą być stosowane również dla robót powodujących zajęcie więcej niż 1 pasa ruchu jezdni jednokierunkowej dwupasowej.Jeżeli warunki drogowe (szeroki pas dzielący) pozwalają na wykorzystanie pasa dzielącego dla potrzeb poszerzenia jezdni w rejonie robót, to rozwiązanie jak w projekcie 35 można stosować dla robót powodujących prawostronne zwężenie jezdni jednokierunkowej dwu- lub trójpasowej o więcej niż 1 pas ruchu. 

4.3.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni

4.3.3.1. Oznakowanie i zabezpieczcie robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej

Na drogach dwukierunkowych dwupasowych roboty na środku jezdni mogą być prowadzone pod warunkiem pozostawienia dla ruchu po obu stronach miejsca robót jezdni o szerokości co najmniej 2,75 m. Jeżeli ze względów techniczno-technologicznych nie jest to możliwe należy wykonać w rejonie robót poszerzenie jezdni lub wykorzystać do przeprowadzenia ruchu istniejące utwardzone pobocze.Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej należy wykonać według zasad określonych w pkt. 4.3.1 ograniczając w każdym z przypadków prędkość do 40 km/h (projekt 37, 38, 39, 40). 

4.3.3.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej wielopasowej

Roboty prowadzone na środku jezdni dwukierunkowej wielopasowej w zależności od ich rozmiaru i umiejscowienia mogą powodować ograniczenie dla jednego lub obu kierunków ruchu.Jeżeli roboty powodują ograniczenie dla jednego kierunku ruchu to pełne oznakowanie i zabezpieczenie według zasad określonych w pkt. 4.3.1 należy stosować dla kierunku, na którym ono występuje, natomiast dla kierunku przeciwnego umieszcza się tylko znak A-14 „roboty na drodze” (projekt 42 i 44).W przypadku robót powodujących ograniczenie obu kierunków ruchu należy stosować pełne oznakowanie i zabezpieczenie miejsca robót dla obu kierunków (projekt 43).W sytuacji, kiedy istniejące natężenie ruchu na danej drodze przekracza zdolności przepustowe pozostawionej dla ruchu części jezdni należy wykonać poszerzenie jezdni w rejonie robót. Oznakowanie i zabezpieczenie w takiej sytuacji można wykonać jak dla analogicznego przypadku na jezdni jednokierunkowej (projekt 35) bez ustawiania znaków po lewej stronie jezdni.Warunki ograniczenia prędkości dla robót prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej wielopasowej są takie same. jak dla robót powodujących jednostronne zajęcie części jezdni jednokierunkowej (pkt. 4.3.2.3 ). 

4.3.3.3. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych na środku jezdni jednokierunkowej

Roboty na środku jezdni jednokierunkowej mogą być prowadzone pod warunkiem zapewnienia możliwości przejazdu po obu stronach miejsca robót jezdnią o szerokości co najmniej 2,75 m.Oznakowanie i zabezpieczenie takich robót należy wykonać według zasad określonych w pkt. 4.3.1 ograniczając prędkość do 40 km/h, (projekt 45, 46, 47).Jeżeli warunek utrzymania przejazdu z obu stron miejsca robót nie może być spełniony, to należy roboty wykonać jak przy jednostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej zgodnie z zasadami określonymi w pkt 4.3.2.3. 

4.3.4. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu

4.3.4.1. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej

Prowadząc roboty powodujące obustronne zajęcie części jezdni dwukierunkowej dwupasowej w zależności od szerokości jezdni pozostawionej dla ruchu można na zwężonym odcinku jezdni dopuścić:— ruch dwukierunkowy z możliwością wymijania się. gdy jej szerokość wynosi co najmniej 6 m,— ruch wahadłowy, gdy jej szerokość jest mniejsza niż 6 m, lecz większa od 3 m.Warunki dla prowadzenia ruchu wahadłowego określone zostały w pkt 4.3.2.1, przy czym w przypadku prowadzenia ruchu wahadłowego po obustronnie zwężonej jezdni należy zawsze stosować znaki B-31 i D-5 określające pierwszeństwo przejazdu przez zwężony odcinek jezdni.Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1 z uwzględnieniem następujących warunków ograniczenia prędkości.Jeżeli pozostawiona dla ruchu część jezdni ma szerokość co najmniej 6 m, to na drodze o dopuszczalnej prędkości:— do 60 km/h nie należy ograniczać prędkości (projekt 48),— powyżej 70 km/h należy prędkość ograniczyć do 60 km/h (projekt 50),— równej 70 km/h należy prędkość ograniczyć do 50 km/h (projekt 49).W przypadku, kiedy szerokość pozostawionej dla ruchu części jezdni jest mniejsza niż 6 m i odbywa się na niej ruch wahadłowy należy prędkość ograniczyć do 40 km/h (projekt 51, 52,53). 

4.3.4.2. Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej

Roboty powodujące obustronne zajęcie części jezdni jednokierunkowej wymagają wcześniejszego wyłączenia jednego z pasów ruchu, aby na zwężona obustronnie część jezdni wprowadzić ruch uporządkowany taką ilością pasów, jaką może ona przeprowadzić. Roboty takie mogą być prowadzone pod warunkiem, że pozostawiona dla ruchu część jezdni o szerokości nie mniejszej jednak niż 3 m zapewni utrzymanie występującego na danej jezdni ruchu.Oznakowanie i zabezpieczenie robót powodujących obustronne zajęcie części jezdni jednokierunkowej należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1 oraz następujących warunków ograniczenia prędkości.Jeżeli prowadzone po obu stronach jezdni roboty powodują łącznie zwężenie przekroju jezdni nie więcej niż o 1 pas ruchu, to na drodze o dopuszczalnej prędkości:— do 60 km/h nie należy ograniczać prędkości (projekt 54, 57)— powyżej 70 km/h prędkość należy ograniczyć do 60 km/h (projekt 56, 59),— równej 70 km/h prędkość należy ograniczyć do 50 km/h (projekt 55, 58).W przypadku, kiedy roboty powodują zwężenie jezdni o więcej niż 1 pas ruchu prędkość należy ograniczyć do 40 km/h (projekt 60, 61, 62). 

4.4. OZNAKOWANIE I ZABEZPIECZENIE ROBOT PROWADZONYCH PRZY ZAMKNIĘCIU DROGI (JEZDNI) DLA RUCHU

Zamknięcie drogi dla potrzeb prowadzenia robot może nastąpić tylko wtedy, gdy warunki drogowe lub względy techniczno-technologiczne uniemożliwiają wykonanie robót przy utrzymaniu ruchu pojazdów.Zamknięcia drogi należy dokonać przez wygrodzenie jej w poprzek zaporami drogowymi oraz umieszczenie znaków B-1 „zakaz ruchu,:. Na zaporach drogowych należy umieścić św. a tła ostrzegawcze U-57b według zasad określonych w pkt. 2.10.W przypadku zamknięcia drogi bezpośrednio przy skrzyżowaniu lub kierowania ruchu na drogę zastępczą wybudowaną obok zamiast zapór drogowych należy ustawić tablice kierująceJeżeli na drodze pomiędzy zamknięciem a najbliższym skrzyżowaniem ruch został dopuszczony, to przy skrzyżowaniu tym należy umieścić odpowiednio znaki D-4a i D-4b „droga bez przejazdu”.Zamykając drogę na dłuższym odcinki należy zapewnić dojazd do zabudowy znajdującej się wzdłuż zamkniętego odcinka o rogi.Zamknięcie drogi o istotnym znaczeniu komunikacyjnym dla danego obszaru wymaga zorganizowania objazdu, który w zależności od warunków lojalnych może być prowadzony po drodze zastępczej wybudowanej obok lub „rasie objazdowej wyznaczonej sąsiednimi drogami.Geometria konstrukcja drogi zastępczej powinna zapewniać możliwość utrzymania przyjętego ruchu.Oznakowanie związane z zamknięciem drogi i prowadzeniem ruchu po drodze zastępczej należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1. stosując znaki A-30 „inne niebezpieczeństwo” z odpowiednią tabliczką H 6 wskazującą zmianę przebiegu drogi [projekt 63). Na drogach o dopuszczalnej prędkość’ powyżej 70 km/h należy dodatkowo ograniczyć prędkość do 60/h (projekt 64). Jeżeli ze względu na warunki lokalne geometria drogi zastępczej (łuki poziome) nie odpowiada warunkom technicznym zachodzi obawa, ze dopuszczenie na .niej prędkości 60 km/h może stanowić zagrożenie bezpieczeństwa ruchu. to należy prędkość ograniczyć do 40 km/h.W przypadku zamykania drogi i kierowania ruchu na trasę objazdową wyznaczoną sąsiednimi drogami przebieg trasy objazdowej powinien być oznaczony odpowiednimi znakami z grupy F-B wskazującymi objazd oraz z grupy F-9 prowadzącymi objazd według zasad określonych w pkt 2.7. i 2.8 (projekt 65).Przy wyborze dróg do prowadzeń .a objazdów należy brać pod uwagę, że będą one musiały przenosić znacznie zwiększone potoki ruchu, w związku z czym powinny mieć odpowiednią konstrukcję i geometrię.W sytuacji, gdy zamykana droga jest drogą z pierwszeństwem przejazdu należy na drogach prowadzących objazd wprowadzić również pierwszeństwo przejazdu. Jeżeli z uwagi na duże natężenie ruchu prowadzenie objazdu w obu kierunkach tymi samymi drogami jest niemożliwe. należy wyznaczyć oddzielne trasy objazdowe dla obu kierunków.W celu poprawienia płynności ruchu na drogach prowadzących objazd nożna na nich ograniczyć postój lub zatrzymywanie się pojazdów — w zależności od potrzeb po jednej albo po jej obu stronach.jeżeli prowadzone roboty wymagają zamknięcia jednej z jezdni drogi dwujezdniowej, to ruch i zamkniętej jezdni należy skierować na jezdnię dla kierunku przeciwnego. Oznakowanie i zabezpieczenie robót w takiej sytuacji należy wykonać według zasad określonych w pkt 4.3.1 stosując dodatkowo znaki A-20 „odcinek jezdni o ruchu dwukierunkowym.” oraz ograniczając prędkość do 40 km/h. Jeżeli odcinek jezdni, na którym prowadzimy ruch w obu kierunkach jest dłuższy niż 300 m, to ograniczenie prędkości do 40 km/h należy utrzymać tylko w rejonie przełączeń ruchu (projekt 66 i 67).Na drogach o prędkości powyżej 70 km/h w szczególnie uzasadnionych przypadkach, np. gdy wzdłuż odcinka jezdni, na którym wprowadzono ruch dwukierunkowy występuje znaczne natężenie ruchu pieszego, znajdują się przystanki komunikacji zbiorowej itp. dopuszcza się ograniczenie prędkości do 70 km/h lub mniejszej.W przypadku, kiedy pomiędzy punktami przeliczeń znajdują się skrzyżowania, to należy uniemożliwić wjazd z dróg poprzecznych na zamkniętą jezdnię ustawiając zapory drogowe ze znakiem B-1. Natomiast na jezdni prowadzącej ruch w obu kierunkach ustawić w jej osi po obu stronach skrzyżowania pachołki drogowe na długości co najmniej 20 m oraz za skrzyżowaniem umieścić znaki A-20 (projekt 68).Jeżeli na zamkniętym odcinku jednej jezdni drogi dwujezdniowej występują przystanki komunikacji publicznej, to nałoży je przenieść przed miejsce przełączenia ruchu na drugą jezdnię lub na odcinek prowadzący ruch dwukierunkowy (przy pasie dzielącym) w odległości nie mniejszej niż 70 m od punku przełączenia ruchu. Odległość ta nie musi być zachowana w przypadku zlokalizowania przystanku w istniejących zatokach lub pasach włączeń (wyłączeń).Lokalizacja przystanków komunikacji publicznej na trasie objazdowej powinna zapewnić realizację potrzeb pasażerów obsługiwanego rejonu.

I. Roboty w chodniku

•   1. Projekt oznakowania i zabezpieczania robót prowaczonych przy częściowym zajęciu chodnika
• 2. Projekt oznakowania i zabezpieczania robót prowadzonych przy całkowitym zajęciu chodnika i prowadzeniu ruchu pieszego po chodniku zastępczym.
• 3. Projekt oznakowania i zabezpieczania robót prowadzonych przy całkowitym zajęciu chodnika prowadzenia ruchu pieszego chodnikiem sąsiednim
• 4. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy całkowitym zajęciu chodnika i kierowani  ruchu pieszego na drugą stronę ulicy po istniejących lub wyznaczonych przejściach dla pieszych.
• 5. Projekt oznakowana i zabezpieczenia robót prowadzonych przy całkowitym zajęciu chodnika i kierowania ruchu pieszego na drugą stronę u ulicy po jezdni w miejscach zamknięć chodnika.
• 6. Project oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy całkowitym zajęciu chodnika i skierowaniu ruchu pieszego po wytoczonej z ruchu pojazdów części jezdni. 

---

II. Roboty w poboczu i pasie dzielącym jezdnie

• 7. Project oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zajęciu pobocza w obszarze zabudowanym.
• 8. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zajęciu pobocza poza obszarem zabudowanym.
• 9. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych w pasie dzielącym jezdnie. 

---

III. Roboty prowadzone przy jednostronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowych

• 10. Project oznakowania i zabezpieczenia robot prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o małym ruchu (poniżej 200 poj/h w jednym kierunku) w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkość 60 km/h.
• 11. projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o małym ruchu (poniżej 200 poj/h w jednym kierunku) dopuszczalnej prędkości powyżej 60 km/h
• 12. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości 70 km/h. z pozostawieniem dla ruchu jezdni o szerokości co najmniej 6 m.
• 13. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z pozostawieniem dla ruchu jezdni o szerokości co najmniej 6 m.
• 14. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego
• 15. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robot prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 ooj/h w jednym kierunku; i dopuszczalnej prędkości 70 Km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego.
• 16. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego.
• 17. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym uchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h z poszerzeniem jezdni w miejscu robót.
• 18. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku) i dopuszczalnej prędkości 70 km/h z poszerzeniem jezdni w miejscu robót.
• 19. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robot prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej o dużym ruchu (powyżej 200 poj/h w jednym kierunku i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z wykorzystaniem twardego pobocza do prowadzenia ruchu.
• 20. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jednego pasa ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 50 km/h.
• 21. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jednego pasa ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 22 Projekt oznakowana zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu jednego pasa ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h.
• 23. Projekt oznakowania i zabezpieczeń a robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 50 krn/h oraz skierowania ruchu na część jezdni przeznaczoną dla kierunku przeciwnego.
• 24. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej dopuszczalnej prędkości 70 km/h oraz skierowaniu ruchu na część jezdni przeznaczoną dla kierunku przeciwnego.
• 25 Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni dwukierunkowej czteropasowej dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h oraz skierowaniu ruchu na część jezdni przeznaczoną dla kierunku przeciwnego.
• 26. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy jednostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni dwukierunkowej sześcioopasowej w obszarze zabudowanym dopuszczalnej prędkości 50 km/h oraz skierowaniu ruchu na część jezdni przeznaczonej dla kierunku przeciwnego. 

---

IV. Roboty prowadzone przy jednostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowych

• 27. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy prawostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 28. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy prawostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 29. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy prawostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h.
• 30. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy prawostronnym  zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni jednokierunkowej o trzech pasach ruchu w obszarze zabudowanym i dopuszczalne prędkości 60 km/h.
• 31. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy lewostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkość 60 km/h.
• 32. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy lewostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 33. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy lewostronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowej o dwóch pasach ruchu dopuszczalnej prędkość powyżej 70 km/h.
• 34. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  powadzonych przy lewostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni jednokierunkowej o rzęch pasach ruchu w obszarze zabudowanym i dopuszczalne prędkości 30 km/h
• 35. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy lewostronnym zajęciu dwóch pasów ruchu jezdni jednokierunkowej o trzech pasach ruchu i dopuszczalne prędkości 70 km/h z poszerzeniem jezdni w rejonie robót.
• 36. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy lewostronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej, o trzech pasach ruchu i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z wykorzystaniem twardego pobocza do prowadzenia ruchu.

---

V. Roboty prowadzone na środku jezdni dwukierunkowych

• 37. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 38. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 39. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkość powyżej 70 km/h.
• 40. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 30 km/h z poszerzeń em jezdni w rejonie robót.
• 41. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowe, i dopuszczalnej  prędkości powyżej 70 km/h z wykorzystaniem twardego pobocza do przeprowadzeni ruchu.
• 42. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy zajęciu jednego ze środkowych pasów ruchu na jezdni dwukierunkowej czteropasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 43. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  powadzonych przy zajęciu dwóch środkowych pasów ruchu na jezdni dwukierunkowe, czteropasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 44. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni dwukierunkowej sześciopasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h przy lewostronnym zwężeniu o dwa pasy ruchu jednego kierunku.

---

VI. Roboty prowadzone na środku jezdni jednokierunkowych

• 45. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni jednokierunkowej o trzech pasach ruchu w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 46. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych na środku jezdni jednokierunkowej o trzeci pasach ruchu i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 47. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych na środku jezdni jednokierunkowej o 'rzęch pasach ruchu i dopuszczał rej prędkości powyżej 70 km/h.

---

VII. Roboty prowadzone przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowych

• 48. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni dwukierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkość; 60 km/h z pozostawieniem dla ruchu jezdni o szerokości co najmniej 6 m.
• 49. Projekt oznakowana i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h z pozostawieniem dla ruchu jezdni o szerokości co najmniej 6 m.
• 50. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z pozostawieniem a la ruchu jezdni o szerokości co najmniej 6 m.
• 51. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robot prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym ; dopuszczalnej prędkości 60 km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego.
• 52. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego.
• 53. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu części jezdni dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h z prowadzeniem ruchu wahadłowego.

---

VIII. Roboty prowadzone przy obustronnym zajęciu części jezdni jednokierunkowych

• 54. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 55. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 56. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej, dwupasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h.
• 57. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej trójpasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 58. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej trójpasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 59. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych przy obustronnym zajęciu jezdni jednokierunkowej trójpasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h.
• 60. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót  prowadzonych przy zajęciu dwóch skrajnych pasów ruchu jezdni jednokierunkowej trójpasowej w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h.
• 61. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zajęciu dwóch skrajnych pasów ruchu jezdni jednokierunkowej trójpasowej i dopuszczalnej prędkości 70 km/h.
• 62. Projekt oznakowania zabezpieczenia robót prowadzonych przy zajęciu dwóch skrajnych pasów ruchu jezdni jednokierunkowej trójpasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h.

---

IX. Roboty prowadzone przy zamknięciu drogi

• 63. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zamknięciu drogi dwukierunkowej dwupasowej w obszarze zabudowanym dopuszczalnej prędkości 60 km/h oraz skierowaniu ruchu na objazd po tymczasowej drodze zastępczej.
• 64. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zamknięciu drogi dwukierunkowej dwupasowej i dopuszczalnej prędkości powyżej 70 km/h i skierowaniu ruchu na objazd po tymczasowej drodze zastępczej.
• 65. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zamknięciu drogi dwukierunkowej dwupasowej i skierowaniu ruchu na objazd sąsiednimi drogami.
• 66. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zamknięciu jednej jezdni drogi dwujezdniowej, w obszarze zabudowanym i dopuszczalnej prędkości 60 km/h oraz skierowaniu ruchu na jezdnie dla kierunku przeciwnego.
• 67. Projekt oznakowania i zabezpieczenia robót prowadzonych przy zamknięciu jednej jezdni drogi dwujezdniowej i dopuszczalnej prędkość powyżej 70 km/h oraz skierowaniu ruchu na jezdnie dla kierunku przeciwnego.
• 68. Projekt oznakowania skrzyżowań występujących na odcinku jezdni jednokierunkowej prowadzącej ruch dwukierunkowy.